Ο Αριστοτέλης Ζάχος υπήρξε μία ηγετική μορφή της ελληνικής αρχιτεκτονικής του 20ου αιώνα. Τελείωσε το γυμνάσιο στο Μοναστήρι και σπούδασε αρχιτεκτονική, εργαζόμενος ταυτόχρονα, τη δεκαετία του 1890, μία περίοδο μεγάλων αλλαγών για την τέχνη του, στα τρία σημαντικότερα Πολυτεχνεία της νότιας Γερμανίας, τα Πολυτεχνεία του Μονάχου, της Στουτγκάρδης και της Καρλσρούης. Εκεί θα λάβει μια στέρεη παιδεία από κορυφαίους αρχιτέκτονες και θεωρητικούς, όπως ήταν ο Friedrich von Thiersch (1852-1921), ο Karl Schafer (1844-1908) και ο Josef Durm (1837-1919). Το 1897 θα διακόψει τις σπουδές του στη Στουτγκάρδη για να πολεμήσει ως εθελοντής στον άτυχο ελληνοτουρκικό πόλεμο. Το 1901 ο Durm, εκτιμώντας τη συνθετική ιδιοφυία και τη σχεδιαστική ικανότητα του μακεδόνα μαθητή του, θα τον προσλάβει ως πρώτο βοηθό στη μελέτη σημαντικών δημοσίων κτιρίων της Βάδης, όπως ήταν η περίφημη Βιβλιοθήκη της Χαϊδελβέργης (1897/1900-1905) και το Γυμνάσιο του Freiburg (1900-1907). Η επαγγελματική αυτή ενασχόληση δεν επέτρεψε στον Ζάχο ν' αποκτήσει το δίπλωμα του αρχιτέκτονα, πράγμα αρκετά συνηθισμένο τότε, αφού πολλές προσωπικότητες της ευρωπαϊκής αρχιτεκτονικής όχι μόνο έκτιζαν αλλά και δίδασκαν χωρίς πτυχίο. Οι γνώσεις μας για την κρίσιμη περίοδο που μεσολαβεί ανάμεσα στην αποχώρηση του Αριστοτέλη Ζάχου από την Καρλσρούη, το 1905, και το αρχιτεκτονικό του ξεκίνημα στην Ελλάδα, το 1913, είναι αρκετά ασαφείς. Ξέρουμε ότι γύριζε για χρόνια στην Ελλάδα με το φίλο του ζωγράφο Φερεκύδη, τη φωτογραφική του μηχανή, τα μολύβια, τις πένες και το χρωστήρα του. Τα αποτελέσματα της περιπλάνησης του Ζάχου υπήρξαν πολυσήμαντα και γόνιμα. Ήταν ο πρώτος ο οποίος αμφισβήτησε την ελληνικότητα του νεοκλασικισμού και κήρυξε τη στροφή στην ανώνυμη παράδοση, δημοσιεύοντας το 1911 το μαχητικό του άρθρο "Λαϊκή Αρχιτεκτονική" στο πρωτοποριακό περιοδικό του Γεράσιμου Βώκου "Ο Καλλιτέχνης". Το 1913 ο Αριστοτέλης Ζάχος ασχολήθηκε με την κατάρτιση του πολεοδομικού σχεδίου της Θεσσαλονίκης. Από το 1915 μέχρι το 1917 ο Αριστοτέλης Ζάχος διευθύνει τις τεχνικές υπηρεσίες του Δήμου Αθηναίων. Είναι επίσης γνωστό ότι ο Ζάχος ασχολήθηκε με τα πολεοδομικά σχέδια της Τρίπολης και της Μυτιλήνης. Το σημαντικότερο γεγονός αυτής της δεκαετίας 1913-1923 ήταν η ανάθεση των εργασιών συντήρησης και στερέωσης των σωζομένων τμημάτων της καμένης βασιλικής του Αγίου Δημητρίου, το 1918. Για το έργο του αυτό η Ακαδημία θα τον τιμήσει το 1931 με το αριστείο των γραμμάτων και τεχνών. Οι μεταγενέστερες ωστόσο βιβλιογραφικές αναγραφές έχουν περισσότερο επικριτικό παρά εγκωμιαστικό τόνο, καθώς υιοθετούν τις αναστηλωτικές απόψεις των αρχαιολόγων με τους οποίους ο Ζάχος ήρθε σε αντίθεση. Μολονότι η πλειοψηφία των κτηρίων του Αριστοτέλη Ζάχου ήταν νέες κατοικίες και δημόσια κτίρια, στους ελληνικούς ακαδημαϊκούς κύκλους αντιμετωπίστηκε κατά κανόνα ως ναοδόμος και "βυζαντινολόγος". Σε αυτό κυρίως ευθύνεται η περιορισμένη ενασχόληση των μοντέρνων κριτικών και ιστορικών με τον πρωτοπόρο αυτό αρχιτέκτονα. Σημαντικά του έργα είναι το σπίτι της Αγγελικής Χατζημιχάλη. Από τα δημόσια αρχιτεκτονήματα του Ζάχου ξεχωρίζουν η ενδιαφέρουσα μελέτη των δημοτικών λουτρών της Κοζάνης και το έργο του των αρχών της δεκαετίας του 1930 στην Ήπειρο, δηλαδή το αρχιτεκτονικά σχεδιασμένο σχολικό συγκρότημα Ιωαννίνων, το επιβλητικό Ιεροδιδασκαλείο της Βελλάς, το Μητροπολιτικό Μέγαρο και το Αρχιεπισκοπικό Μέγαρο Ιωαννίνων όμοιας τεχνοτροπίας και η λιγότερο επιτυχής Εθνική Τράπεζα Ιωαννίνων, και βεβαίως οι τρείς ναοί του Βόλου, ο Αγ. Κωνσταντίνος, ο Αγ. Νικόλαος, και η Μεταμόρφωση. Η στάση του Αριστοτέλη Ζάχου απέναντι στο Μοντέρνο Κίνημα κάθε άλλο παρά εχθρική ή αδιάφορη ήταν. Το 1934, σε ηλικία 63 ετών, θα σχεδιάσει τη μοντέρνα μονοκατοικία του Φ.Πετυχάκη στο Ψυχικό, αποδεικνύοντας το διαρκές ενδιαφέρον του για τα νέα ρεύματα της αρχιτεκτονικής.
Κατασκευή & συντήρηση των σελίδων : Α. Ν. Χατζηκρυστάλλης | ||||||||||||
